تحلیل چرخش های روایی شعبی بر پایۀ زندگی و زمانۀ وی

اخباریان دو قرن نخست هجری تأثیرات ماندگاری در تاریخ­نگاری اسلامی و فهم مسلمانان قرون بعد از وقایع تاریخی برجای گذاشتند. عامر شعبی (105-28) یکی از این اخباریان است که علاوه بر شهرت در فقه و حدیث در حوزۀ تاریخ نیز، مورد توجه فراوان مورخان اسلامی قرار گرفت. از او روایت­های متناقض و متضادی در مورد حوادث و شخصیت­های مؤثر جهان اسلام باقی مانده­ است. شناخت و تحلیل چرایی این تناقض­ها در روایات شعبی مسألۀ این پژوهش است. روش به­کاررفته توصیفی تحلیلی است. نتیجه نشان می­دهد روایات ابوعمرو به دنبال تحولات اجتماعی و سیاسیِ کوفه و منافع اشراف قبیله همدان و شخص وی تغییر کرد. این تغییرات در سه پرده مشاهده می­شود. در پردۀ نخست (66-28)، متأثر از محیط پرورش کودکی رنگ­وبوی تشیع علوی در اخبار شعبی کاملا نمودار است. پردۀ دوم زندگی عامر با جدایی او از قیام مختار (66) شروع شده و تا شورش ابن­اشعث (81) ادامه یافت. در این مرحله، او تحت­تأثیر عوامل ارتقای جایگاه فقاهتی و اشرافی و واکنش به رشد غالیان از شیعیان فاصله گرفت. ازین­رو، روایت­های ابوعمرو ضد شیعی شد هرچند هنوز، طرفدار حضرت علی (ع) بود. شکست ابن­اشعث (84) پردۀ سوم زندگی او را رقم زد. شعبی با سرسپردگی به امویان، اخباری در طرفداری از آن­ها و بر ضد حضرت علی (ع) نقل کرد.